İtalyan direniş hareketi (İtalyanca: Resistenza italiana ya da sadece Resistenza), İkinci Dünya Savaşı sırasında hem Mussolini iktidarına karşı hem de Nazi Almanyası'na ve onun işgali sonucunda kurulan kukla İtalyan Sosyal Cumhuriyeti'ne karşı verilmiş mücadeleye verilen addır.

Birlikler

Garibaldi hücum tugayları
Bu tugaylar, 1943 eylülünde Nazi Almanyası'nın işgaline karşı kuruldu. Kurucuları: Milano’da Luigi Longo, Pietro Secchia, Antonio Roasio, Francesco Scotti, Umberto Massola başta olmak üzere diğer komünist yöneticilerdi. İtalya’nın Nazi Almanyası’nın işgalindeki bütün bölgelerde aktif olarak savaşan 575 saldırı tugayı mevcuttu. Buda yaklaşık 210.000 partizana denk geliyordu. Her tugayın ana birimi, 5-6 savaşçının bulunduğu 4-5 mangadan oluşan müfrezelerdi.

Garibaldiciler, boyunlarına kırmızı fularlar takıyor, bazı bölgelerde ayrıca kızıl gömlekler de giyiyorlardı.

1945 Ayaklanması arifesinde, Garibaldi Hücum Tugayları, partizanların %70’ini oluşturuyordu. Bu oran, şehirlere gidildikçe daha da yükseliyordu.

GAP’lar
Açılımı Yurtsever Eylem Birlikleri olan bu birliklerin en önemli özelliği, İspanya İç Savaşı sırasında Uluslararası Tugaylar arasında çarpışmalara katılmış olmasıdır. Genel olarak Alman subaylarına ve kukla İtalyan komutanlara, devlet yöneticilere, Alman karargahlarına, cephaneliklere, askeri konvoylara, tren istasyonlarına ve elektrik santrallerine saldırılar düzenleyen küçük birliklerdir.

GAP, birçok yerde eylem yapsa da büyük yankı uyandıran üç eylem gerçekleştirebildi. En büyük yankı uyandıran eylem faşizmin beyni olan, La dottrina del fascismo ("Faşizmin Doktrini") adlı denemeyi yazan, Mussolini döneminde bakan olan, filozof Giovanni Gentile’nin, Frenze’de öldürülmesiydi. 15 Nisan 1944’te gerçekleşen bu eylemin öncülüğünü Bruno Fanciullacci yaptı.Diğer eylem ise 23 Mayıs 1944’te gerçekleşti. Via Rosella’da bulunan Alman taburuna saldırıydı. Saldırı sonucunda 30 Alman askeri öldürüldü ve onlarcada yaralı vardı. Buna sinirlenen Almanlar ağır bir misillemede bulundular. O alana yakın Fosse Ardeatine’deki yeraltı taş ocağında SS askerleri tarafından rehin olarak tutulan 335 kişi kurşuna dizildi. Diğeri ise 7 Ocak 1945’te gerçekleşti. GAP birlikleri, Milano'da içinde Alman ve İtalyan askerlerinin bulunduğu Manetto barını havaya uçurdular. Sonuç olarak 9 kişi öldürüldü. 14 kişide yaralandı.

SAP’lar
Açılımı "Yurtsever Eylem Mangaları" olan gruptur. Amacı, işgalden sonra Alman askerlerinin köylülerin tarım ürünlerini ve hayvanları yağmalamalarına karşı korunmaktır. Yoğunluklu olarak kırsal bölgelerden katılım olsa da zaman zaman fabrikalardaki işçiler ve okullardaki öğrencilerde bu gerilla grubuna katıldı. SAP'lar şehirlerde lojistik görevlerde bulunurken köylerde halkı ve mallarını korumakla görevliydiler.

Torino’da, daha Alman işgali tazeyken SAP birimlerinin sayısı 700’ü geçmişti. Daha sonra ortak mücadele anlamında 1945 ayaklanmasının arifesinde Garibaldi Hücum Tugayları ve GAP’lar ile birleşti.

Ayaklanmalar

Ayaklanma Nazi Almanyası ile İtalyan Sosyal Cumhuriyeti tarafından kontrol edilen bölgelerde meydana geldi. Partizanlar tarafından başlatılan bu ayaklanma ile 20'den fazla Partizan Cumhuriyeti kuruldu. Ancak büyük bir donanımı olmayan partizanlar (en fazla makineli tüfek ve el bombasına sahiptiler), savaş uçakları başta olmak üzere, tank ile de desteklenen Alman ordusu karşısında pek şansı yoktu. Ayrıca Alman ordusu saldırıya 25 bölükle katıldı. Bu koşullarda Partizan cumhuriyetleri en fazla 1 ay dayanabildi. Almanların misillemesi sonucunda 15.000 isyancı öldürüldü.

1945 ayaklanması
Ayaklanma, partizanların 19 Nisan 1945 yılında Bologna'ya saldırmasıyla başladı. 21 Nisan'da da Bologna özgürlüğüne kavuştu. Daha sonra partizanlar Parma ve Reggio Emilia'yı 24 Nisan'da kurtardı. Torino ve Milano'daki işçiler genel greve giderek direnişçilere katıldı. İki gün süren çatışmalarda bu iki kent kurtarıldı. Bu sırada Benito Mussolini partizanlar tarafından yakalanıp idam edildi. Partizanlar daha sonra Cenova'ya saldırdı. 26-27 Nisan'da Cenova'daki 14.000 kişilik ordunun başında olan General Reinhart Meinhold, partizanlara teslim oldu. Ayaklanma, 2 Mayıs günü Berlin'de Kızıl Ordu'nun zafere ulaşması ile buradaki Alman birliklerinin teslim olması sonucunda sona erdi.