Tarihin en büyük uçak kazası Tenerife faciasıdır. Takvimler 27 Mart 1977'yi gösterdiğinde Kanarya Adalarının en büyük adası Tenerifede gerçekleşen ve toplam 583 mezar olam trajik bir hikayenin ayrıntılarına gireceğiz.

Peki nasıl oldu da havacılık gibi bir sektör böyle bir olaya karıştı?

Öncelikle kazanın baş aktörleri olan Boeing 747'lerin tarihinden girmek istiyorum.
Boeing 747'ler Pan American World Airways(Pan Am)'ın Boeing'e Boeing 707'den büyük bir uçak istemesiyle ortaya çıkmıştı. Pan Am bu isteği yerine getirirlerse toplam değeri 525 milyon dolara tekabül eden 25 adet Boeing 747 satın alma sözü verdi. Bunun üstüne Boeing 747 efsanesi başlamış oldu. 1968'den 2006'ya kadar dünyanın en büyük yolcu uçağı ünvanını elinde tutan Boeing 747, Airbus A380 modelini piyasaya sürmesiyle tahtını kaybetti.

Peki o gün, 27 Mart 1977'de neler oldu da 2 Boeing 747 pistte çarpıştı?

O gün normalde rotaları Gran Canaria Havalimanı olan 2 Boeing 747 Gran Canaria Havalimanında terörist bir grup tarafından saksıya yerleştirilip patlatılan bomba nedeniyle rotalarını komşu ada Tenerifeye çevirmek zorunda kalmıştı. Santa Cruz de Tenerife şehrinde bulunan Los Rodeos havalimanına yönlendirilen 2 B747 ve diğer trafikte eklenince zaten yoğun olan hava trafiği çok daha yoğun ve karmaşık olacaktı. Ayrıca o gün bulutlarda havalimanının irtifasında idi. Orada bir kaza olacağını tahmin etmek aslınds çok ta zor değildi.

Pan Am 1736 numaralı uçuşunu "Clipper Victor" isimli B747'siyle gerçekleştirecekti. Uçuşun rotası Los Angeles-New York-Gran Canaria olarak belirlenmişti. New Yorkta yolcu aldıktan sonra aynı zamanda mürettebatı da değişen uçuşun başında kaptan pilot Victor Grubbs, yardımcı pilot Robert Bragg ve uçuş mühendisi olarak George Warns vardı. Uçak toplam 380 yolcu 16 mürettebat ile kalkış yaptı.

Bir diğer başrolümüz ise Hollandalı KLM Royal Dutch Airlines. KLM 4805 numaralı uçuşunu gerçekleştirmek için Amsterdam'dan 235 yolcu 14 mürettebat ile Gran Canaria için kalktı. KLM'in B747 uçağının komutası kaptan pilot Van Zanten ve yardımcı pilot Klas Meurs'da idi.

İkinci bir bomba ihbarı nedeniyle kapatılan Gran Canaria'nın aktarılan trafiğinde iki dev B747 vardı. Zaten küçük ve yetersiz bir havalimanı olan Los Rodeos Havalimanına çok ağır bir yük yüklenmişti. Bu yükü zor da olsa yönetmeye çalışan hava trafik kontrolörleri artık uçakların parkları için apronda yer bulamamaya başladı. İki dev B747 apronda yerini almıştı. Park halinde geri dönüşleri için bekliyorlardı.

KLM'in kaptan pilotu Van Zanten Los Rodeosta kaybedilen süreyi değerlendirmek adına yakıt almaya karar vermişti. İşte tam bu noktada hayatının hatasını yaptığını bilmiyordu. Yakıt ikmali sırasında merdiven zor da olsa bulundu ve yolcular beklemeye alındı.

Kazadan hemen önce muhtemelen bir yolcu tarafından çekilen fotoğraf. Kuyruğu görünen uçak yakıt ikmali yapanKLM, arkasında ise Pan Am. Kazadan dakikalar önce.

Nihayet Gran Canaria Havalimanı tekrardan hava trafiğine açıldı. Tam bir kaos başladı. Herkes yolcularını erkenden hedeflerine ulaştırmak için can atıyordu. Sabırsız yüzlerce yolcu, onlarca uçak küçük bir havalimanında kalkış için sıra bekliyordu. Dediğim gibi herkes hızlı bir şekilde ulaştırmaya çalışıyordu yolcularını ancam şüphesiz aralarında en sabırsızı ve acele edeni KLM pilotu Van Zanten'di. Van Zanten KLM'in reklam yüzüydü. En tecrübeli pilotlarındandı. Eğer ki yolcuları ulaştırmadan limitlerini doldururlarsa yeni uçuş ekibi beklenmek zorundaydı bu da ekip gelene kadar tüm yolcuların otele yerleştirilmesi demekti. Van Zanten sicilinde böyle bir şeyin olmasını istemiyordu. Van Zanten olabilecek en hızlı şekilde kalkmak istiyordu. Pan Am uçağı ise yakıt ikmali yapan KLMin arkasındaydı ve KLM uçağı hareket etmeden piste ulaşması mümkün değildi.

Bu sırada iki uçakta kule ile iletişim problemleri yaşıyordu. Bulutlarla aynı irtifada olan bir havalimanında yer radarı bulunmuyordu ve hava trafik kontrolörlerinin pisti göremeyeceği derecede bir sis vardı. Van Zanten iyice sabırsızlanmaya başlamıştı ki motorlara kalkış için tam güç verdi. Yardımcı pilot izinleri olmadıkları konusunda Van Zanteni uysrdı. Van Zanten motorları durdurdu vr yardımcı pilota kalkış için izin almasını söyledi. Kuleden izin istendikten sonra kule, kalkış sonrası izleyecekleri rota hakkında bilgi verirken CVR(Kokpit ses kaydedici) den motorların sesi tekrar duyuldu. Kalkış sonrası talimatlar bittikten sonra kuleden "Ok, stand by for take-off, i will call you" (Tamam, kalkış için bekleyin, size döneceğim) dedi. Ancak KLM kokpitinde sadece OK kısmı düzgün anlaşılmıştı. Geri kalanı cızırtıdan ibaretti. Bundan işkillenen Pan Am pilotları hala pistte olduklarını söyledi. Ancak bu da KLM kokpitinde cızırtıdan ibaretti. Yardımcı pilot ve uçuş mühendisi Van Zanteni uyarsa da Van Zanten kendinden emindi.

KLM pistte hızla devam ederken, Pan Am uçağı pisti terkmetmek için C4 taksi yoluna doğru gidiyordu.

KLM uçağı kalkış için pistte hızlanmaya başladığında görüş mesafesi 300 metreye kadar düşmüştü. Oysa kurallar kalkış için en az 700 metre görüş mesafesi olması gerektiğini söylüyordu.

İletişim sorunlarının yanına siste eklendi ve kaza kaçınılmaz oldu. Birbirlerini fark eden iki uçakta da artık hakimiyet panikteydi. Pan Am pistte çıkmaya çalıştı ancak başaramadı. Van Zanten lövyeyi sonuna kadar çekip uçağı kaldırmaya çalıştı ama başaramadı. İki uçak yerde çarpıştı.

KLM uçağı 150 metre havalandı ve yeniden düştü. Yere çakıldıktan sonra yaklaşık 300 metre daha sürüklendi. Pan Am uçağının motorları tam güçte çalışıyordu. Motorlar parçalandı ve parçalar fırladı. Fırlayan parçalar yüzünden bir kabin memuru hayatını kaybetti. KLM uçağıyla ilgilenen yetkililer Pan Am uçağını fark etmemişti bile. Eğer ki Van Zanten yakıt almasaydı, yeteri kadsr yükselebilecekti ve Pan Am uçağının üstünddn geçicekti. Bu olayda yaşanmamış olacaktı.

KLM uçağında bulunan 249 kişiden 248i hayatını kaybetmişti. Tek kurtulan kişi uçak planlamayan bir şekilde Tenerifeye indikten sonra erkek arkadaşının yanına gidip uçağa bir daha binmeyen bir tur rehberidir.

Pan Am uçağında kayıp daha büyüktü. 396 yolcudan 335i hayatını kaybetti. Tenerife faciasında hayatını kaybeden tek türk Aysel Sarp Buck'tur. Amerikalı, Hollandalı ve İspanyalı 70 kişi kazayı araştırmak için görvlendirildi. Hollanda ekibi toplanırken ekipte Van Zanteninde yer alması için arandı. Ancak saatler sonra kazanın baş kahramanının Van Zanten olduğu anlaşıldı.

Kaza sonrası tüm suç Van Zantene yüklendi. Bu duruma Hollandalı yetkililer itiraz etti ve iletişim problemlerini sebeb gösterdi. KLM itirazlarına rağmen rekor bir tazminat ödedi. Ölen kişilerin ailesine 55 bin dolar ile 600 bin dolar arasında değişen, toplam 110 milyon dolar tazminat ödedi.

Yardımcı pilot ve uçuş mühendisi durumu bildirse de Van Zanten rütbe üstünlüğü nedeniyle onlsrı dinlemeyerek dünyanın en büyük uçak kazasının en büyük parçasıydı. Ancak tüm suçun Van Zantene yüklenilmesine katılmıyorum. Hava koşulları, yetersiz pist, iletişim problemlerini de unutmamak gerekli..

RESİM GALERİSİ

KAZADAN HEMEN SONRA ÇEKİLEN FOTOĞRAF

ENKAZ KALDIRILDIKTAN SONRA ÇEKİLEN FOTOĞRAF

TENERİFE ADASINDA BULUNAN ANIT

Buraya kadar okuduysanız teşekkürler.